Τo πανόραμα των προγραμμάτων ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος της χώρας παρουσιάζει στο Εργοληπτικόν βήμα Νο_133 η κ. Γιάννα Νίκου, Προϊσταμένη Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ ΥΠΕΝ, Τομέα Ενέργειας.
Η πράσινη περιβαλλοντική πολιτική αποτυπώνεται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) με στόχο να αποτελέσει έναν οδικό χάρτη για την επίτευξη μιας σημαντικής μείωσης των εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ), αποδεικνύοντας τη δέσμευση της χώρας για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής προς όφελος των πολιτών και της κοινωνίας γενικότερα.
Το ΕΣΕΚ στοχεύει σε μία ενεργειακή μετάβαση για τη μείωση των εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ), με την αύξηση της χρήσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), την απολιγνιτοποιημένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης με στόχο τη μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς και στην αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας.
Τα κτίρια ευθύνονται σήμερα για το 40% περίπου της κατανάλωσης ενέργειας, και για το 36% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, με τις κατοικίες να αποτελούν έναν από τους πλέον σημαντικούς καταναλωτές ενέργειας στη χώρα, καθώς αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος του κτιριακού αποθέματος (79,1%). Το 83,82% των κτιρίων που έχουν κατασκευαστεί πριν το έτος 1980 έχουν πολύ μικρή ενεργειακή αποδοτικότητα (κτίρια κατηγορίας Η), με τα πιο ενεργοβόρα κτίρια κατοικιών να είναι οι μονοκατοικίες. Λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση του κτιριακού αποθέματος, είναι αναγκαία η μεγάλης κλίμακας ανακαίνισή του και η κατασκευή νέων κτιρίων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας, με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και τη μείωση του ενεργειακού κόστους για τους πολίτες και τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, με ταυτόχρονη βελτίωση των συνθηκών άνεσης, ασφάλειας και υγείας κατά τη χρήση των κτιρίων. Η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων απαιτεί την αυξημένη χρήση ενεργειακά αποδοτικών και χαμηλών εκπομπών συστημάτων θέρμανσης, αλλά και την ανακαίνιση ή κατασκευή πιο έξυπνων κτιρίων, με βελτιωμένα υλικά, σε πλήρη συμφωνία με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, με παράλληλη χρήση τεχνολογιών ΑΠΕ για την κάλυψη των αναγκών θέρμανσης και ψύξης, συστημάτων διεσπαρμένης παραγωγής, μέσω σχημάτων αυτοπαραγωγής για την κάλυψη των κτιριακών αναγκών για ηλεκτρική ενέργεια και ενεργειακού συμψηφισμού, καθώς και συστημάτων αποθήκευσης, μέσω και της ενίσχυσης του ρόλου των καταναλωτών.
Για την επίτευξη των στόχων του ΕΣΕΚ για την αναβάθμιση των κτιρίων ή/και κτιριακών μονάδων, σύμφωνα και με την Μακροπρόθεσμη Στρατηγική για την Ανακαίνιση του Κτιριακού Αποθέματος [1] της χώρας, προκειμένου το κτιριακό απόθεμα να πλησιάσει σε μηδενικό ισοζύγιο ενέργειας, πρέπει οι επιδιώξεις για το 2050 να είναι σημαντικά πιο φιλόδοξες και τα μέσα πολιτικής να είναι μεγαλύτερης έκτασης, προκειμένου (i) να εφαρμοσθούν αυστηρές προδιαγραφές για τα νέα κτίρια αναφορικά με την ενεργειακή επίδοση του κελύφους και (ii) να γίνει μεγάλης έκτασης ενεργειακή αναβάθμιση των παλαιών κτιρίων, ώστε το σύνολο σχεδόν του κτιριακού αποθέματος το 2050 να είναι ενεργειακά αναβαθμισμένο.
Παράλληλα είναι σημαντικό να μετριαστεί το φαινόμενο της ενεργειακής ένδειας, το οποίο στην Ελλάδα αποτελεί πλέον ένα σημαντικό πρόβλημα, ιδιαίτερα μετά το 2011 λόγω της οικονομικής ύφεσης. Για το σκοπό αυτό εκπονήθηκε Σχέδιο Δράσης για την Καταπολέμηση της Ενεργειακής Ένδειας [2], με στόχο το σχεδιασμό και την εφαρμογή μίας συνεκτικής και αποτελεσματικής στρατηγικής για τη μόνιμη και μακροπρόθεσμη καταπολέμηση της ενεργειακής ένδειας.
Για την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, προβλέπονται μέτρα πολιτικής και αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων και προγραμμάτων προκειμένου να στηριχθεί η υλοποίηση των μέτρων πολιτικής και να δοθούν κίνητρα στους πολίτες να αναβαθμίσουν ενεργειακά τις κατοικίες τους, αλλά και σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς για την αναβάθμιση των κτιριακών τους εγκαταστάσεων.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αξιοποιηθεί Κοινοτικοί και Εθνικοί πόροι για την παροχή κινήτρων αναβάθμισης κτιρίων κατοικιών και δημοσίων κτιρίων, ενώ προωθείται και η αναβάθμιση των κτιριακών εγκαταστάσεων των επιχειρήσεων.
Προγράμματα Ενεργειακής Αναβάθμισης Κατοικιών
Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών μέσω της παροχής κινήτρων στους πολίτες ξεκίνησε από το σχεδιασμό και την υλοποίηση του Προγράμματος «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον» Ι, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ 2007-2013 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Με τα προγράμματα «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον Ι» (2011), «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον ΙΙ» (Α και Β Κύκλος, 2018-2019) και το πρόγραμμα «Εξοικονομώ-Αυτονομώ» (2020),με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ 2007-2013, το ΕΣΠΑ 2014–2020, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και από Εθνικούς πόρους, υλοποιήθηκαν ενεργειακές παρεμβάσεις σε περισσότερες από 140.000 κατοικίες/κτιριακές μονάδες. Η ετήσια εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας από την υλοποίηση των παρεμβάσεων ξεπερνάει τις 1.500 GWh, ενώ η αντίστοιχη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ξεπερνάει τους 900 ktισοδύναμου CO2.
[1]https://ypen.gov.gr/energeia/energeiaki-exoikonomisi/ktiria/ltrs/
[2]https://ypen.gov.gr/energeia/dimosievmeno-schedio-drasis-gia-tin-katapolemisi-tis-energeiakis-endeias-sdee/
Το Πρόγραμμα «Εξοικονομώ 2021»
(https://exoikonomo2021.gov.gr) προκηρύχθηκε τον Δεκέμβριο του 2021 και εντάσσεται στα εμβληματικά έργα που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, βελτιώνοντας την ενεργειακή απόδοση των νοικοκυριών, επιτυγχάνοντας εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας πάνω από 30% για κάθε κτίριο ή κτιριακή μονάδα κατοικίας, μέσω της ενεργειακής αναβάθμισής της κατά τουλάχιστον 3 ενεργειακές κατηγορίες. Το Πρόγραμμα έχει προϋπολογισμό δημόσιας δαπάνης πάνω από 1,1 δις ευρώ και θα χρηματοδοτήσει την ενεργειακή αναβάθμιση 87.000 κατοικιών.Το πρόγραμμα βρίσκεται σε διαδικασία υλοποίησης, μέχρι σήμερα έχουν υπαχθεί πάνω από 12.000 αιτήσεις και οι επόμενες υπαγωγές θα γίνονται σταδιακά με την ολοκλήρωση της διαδικασίας έκδοσης ηλεκτρονικής ταυτότητας, της επιλογής χρηματοδοτικού σχήματος και της προέγκρισης δανείου σε περίπτωση που ο ωφελούμενος δεν διαθέτει ίδια κεφάλαια για την υλοποίηση των παρεμβάσεων.
Το αμέσως επόμενο διάστημα θα προκηρυχθεί το Πρόγραμμα «Εξοικονομώ – Ανακαινίζω για Νέους», με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, Εθνικούς πόρους και πόρους της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης. Με την ολοκλήρωση των παρεμβάσεων θα πρέπει να επιτευχθεί εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας πάνω από 30% για κάθε κτίριο ή κτιριακή μονάδα κατοικίας, μέσω της ενεργειακής αναβάθμισής της κατά τουλάχιστον 3 ενεργειακές κατηγορίες. Το Πρόγραμμα εντάσσεται στο πλαίσιο της ευρύτερης κοινωνικής πολιτικής πρωτοβουλίας «Το Σπίτι μου» και στοχεύει στην ενίσχυση νέων μέχρι 39 ετών με στόχο να τους καταστεί εφικτό να εξασφαλίσουν μία πλήρη ενεργειακή και λειτουργική αναβάθμιση της οικίας τους. Αποτελείται από δύο σκέλη:
- σκέλος «Εξοικονομώ»: συνίσταται στην παροχή κινήτρων για παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στον οικιακό κτιριακό τομέα, με στόχο τη μείωση των ενεργειακών αναγκών και της κατανάλωσης συμβατικών καυσίμων, στο πλαίσιο της μετάβασης σε ένα «Ενεργειακά Αποδοτικό Σπίτι».
- σκέλος «Ανακαινίζω»: συνίσταται στην παροχή κινήτρων για παρεμβάσεις αισθητικής, λειτουργικής ανακαίνισης και αναβάθμισης των κατοικιών, ως συμπληρωματικές των παρεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας.
Ο προϋπολογισμός του Προγράμματος (Δημόσια Δαπάνη) για το σκέλος «Εξοικονομώ», ανέρχεται σε 200 εκατ. € και για το σκέλος «Ανακαινίζω», ανέρχεται σε 100 εκατ. €.
Τόσο στο «Εξοικονομώ 2021», όσο και στο «Εξοικονομώ-Ανακαινίζω για Νέους» υπάρχουν αυξημένα κίνητρα και διακριτός προϋπολογισμός για την υποστήριξη των ευάλωτων και ενεργειακά φτωχών νοικοκυριών, στοχεύοντας στην αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας. Επίσης, με την υπαγωγή των αιτήσεων δίνεται προκαταβολή του 70% της επιχορήγησης προκειμένου να διευκολυνθεί η υλοποίηση των παρεμβάσεων από τους ωφελούμενους.
Από την υλοποίηση των προγραμμάτων εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί μείωση της ετήσιας κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας κατά τουλάχιστον 213 ktoe και θα αναβαθμιστούν ενεργειακά τουλάχιστον 105.000 κατοικίες.
Προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης δημοσίων κτιρίων
Ο τομέας των δημοσίων κτιρίων εμφανίζει σημαντικό δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας, ενώ η προώθηση του υποδειγματικού ρόλου του Δημοσίου στην βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων του, αποτελεί έναν από τους σημαντικούς στόχους της ενεργειακής πολιτικής στη χώρα.
Από το ΕΣΠΑ 2007-2013 χρηματοδοτήθηκε η ενεργειακή αναβάθμιση κυρίως κτιρίων των ΟΤΑ και φορέων του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Η χρηματοδότηση έργων ενεργειακής αναβάθμισης δημοσίων κτιρίων συνεχίστηκε και από το ΕΣΠΑ 2014-2020 με πόρους από τα Τομεακά και Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα με δράσεις που αφορούσαν σε συγκεκριμένες κατηγορίες κτιρίων (νοσοκομεία, πανεπιστήμια, αθλητικές εγκαταστάσεις) και δράσεις στις οποίες ήταν επιλέξιμες όλες οι κατηγορίες δημοσίων κτιρίων. Αντίστοιχες δράσεις θα χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ 2021-2027, κυρίως από τα Περιφερειακά Προγράμματα και το Πρόγραμμα για τη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση, ενώ από το Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» θα χρηματοδοτηθούν παρεμβάσεις σε εμβληματικά κτίρια και κτίρια των φορέων της Κεντρικής Κυβέρνησης.
Στην παρούσα φάση υλοποιείται το Πρόγραμμα «ΗΛΕΚΤΡΑ»(https://hlektra.gov.gr) που αφορά σε ενεργειακή αναβάθμιση δημοσίων κτιρίων που ανήκουν ή χρησιμοποιούνται από φορείς της Κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης, της Γενικής Κυβέρνησης και από Ν.Π.Δ.Δ., καθώς και από συμπράξεις αυτών. Τα επιλέξιμα προς χρηματοδότηση κτίρια ανήκουν στις ακόλουθες χρήσεις:
- Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας (νοσοκομεία, κέντρα υγείας, γηροκομεία κλπ)
- Εκπαίδευσης (ΑΕΙ, σχολεία κλπ)
- Γραφείων (εγκαταστάσεις γραφείων, διοικητήρια κλπ)
- Λοιπές Χρήσεις Κτιρίων (κλειστές αθλητικές εγκαταστάσεις, χώροι μουσείων, εκκλησιαστικών ιδρυμάτων, πολιτιστικών εκδηλώσεων κλπ)
Τα κτίρια που εντάσσονται στο Πρόγραμμα «ΗΛΕΚΤΡΑ» πρέπειμετά τις επεμβάσεις, να κατατάσσονται, κατ’ ελάχιστον, στην κατηγορία ενεργειακής απόδοσης Β, σύμφωνα με τον ΚΕΝΑΚ, ενώ ταυτόχρονα, πρέπει να επιτυγχάνεται για κάθε κτίριο εξοικονόμηση ετήσιας πρωτογενούς ενέργειας και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, τουλάχιστον, κατά 30%.
Η επιδότηση καλύπτει μέρος του επιλέξιμου προϋπολογισμού του κάθε έργου, ξεκινάει από 50% και αυξάνεται με την επίτευξη υψηλότερης εξοικονόμησης ενέργειας φτάνοντας στο 85%. Εφόσον στο χρηματοδοτικό σχήμα επιλεγεί Σύμβαση Ενεργειακής Απόδοσης (Σ.Ε.Α.) στα επιμέρους ποσοστά επιδότησης προστίθεται ένα επιπλέον 10%. Το «ΗΛΕΚΤΡΑ» είναι το πρώτο πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης δημοσίων κτιρίων που απαιτεί τη διενέργεια ενεργειακούελέγχουπριν και μετά την ολοκλήρωση των παρεμβάσεων για την πιστοποίηση της επίτευξης του ενεργειακού στόχου, συνδέει την επιδότηση με το ενεργειακό αποτέλεσμα και προωθεί τις Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης, με στόχο τη μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων και την μεγιστοποίηση του ενεργειακού αποτελέσματος από την υλοποίηση των έργων.
Το Πρόγραμμα χρηματοδοτείται από πόρους του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων (ίδιοι πόροι και πόροι προερχόμενοι από δανειακή σύμβαση με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Η καταληκτική ημερομηνία υποβολής των αιτήσεων για την Α΄ Φάση του Προγράμματος είναι η 30η Απριλίου 2023.
Προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης επιχειρήσεων
Λαμβάνοντας υπόψη ότι το 65% του κτιριακού αποθέματος του τριτογενούς τομέα έχει κατασκευαστεί πριν από το 1980 και έχει ανακαινιστεί σε μικρό βαθμό, με αποτέλεσμα η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, ιδίως σε υποτομείς όπως ιδιωτικά γραφεία, εμπορικά κτίρια και ξενοδοχεία να είναι χαμηλή και να υπάρχουν σημαντικά περιθώρια εξοικονόμησης ενέργειας, προκύπτει η ανάγκη ενεργειακής αναβάθμισης των κτιριακών υποδομών των επιχειρήσεων.
Η δράση «Εξοικονομώ – Επιχειρώ» απευθύνεται σε ΜΜΕ, οι οποίες αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα της ελληνικής οικονομίαςκαι έχουν μεγάλη ανάγκη για βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης, δεδομένης της έλλειψης εσωτερικών διαχειριστών ενέργειας και εμπειρογνωμόνων, αλλά και της δυσκολίας πρόσβασης σε χρηματοδότηση για τις απαιτούμενες παρεμβάσεις. Η δράση θα προκηρυχθεί το αμέσως επόμενο διάστημα.
Η συνολική Δημόσια Δαπάνη της δράσης, ανέρχεται σε 200 εκ. €, χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και κατανέμεται ως εξής:
α) 100 εκατ. του Προϋπολογισμού της Δράσης θα διατεθεί στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του Τουρισμού.
β) 100 εκατ. του Προϋπολογισμού της Δράσης θα διατεθεί στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του Εμπορίου και των Υπηρεσιών.
Οι επιλέξιμες παρεμβάσεις αφορούν:
α) την ενεργειακή αναβάθμιση της κτιριακής υποδομής με παρεμβάσεις στο κτιριακό κέλυφος, αναβάθμιση εσωτερικών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, αναβάθμιση συστημάτων ψύξης/θέρμανσης, αναβάθμιση ή και ένταξη νέων υλικών και εξοπλισμού για τη μείωση των απωλειών ενέργειας, αναβάθμιση εξοπλισμού φωτισμού, κλπ, και
β) με την εγκατάσταση και πιστοποίηση συστημάτων διαχείρισης ενέργειας και διατάξεων αυτοματισμού.
Απαιτείται η διενέργεια ενεργειακού ελέγχου πριν και μετά την ολοκλήρωση των παρεμβάσεων για την πιστοποίηση της επίτευξης του ενεργειακού στόχου.
πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_133 της ΠΕΣΕΔΕ
